تعطیلات عید، فرصت مناسبی است برای تجدید قوای روحی و جسمی و لذت بردن از طبیعت بهاری و البته خوردن غذاها و تنقلاتی که در مهمانی ها و دید و بازدیدها تدارک دیده شده است.

اما گاهی بی توجهی به تغذیه و مصرف مواد غذایی ناسالم یا افراط در مصرف مواد غذایی پرکالری مانند آجیل، شیرینی، شکلات و انواع و اقسام تنقلات رنگارنگ علاوه بر افزایش وزن می تواند باعث بروز عوارضی مانند چربی خون، افزایش فشارخون و هزار و یک دردسر دیگر شود که خوشبختانه بیشتر افراد جامعه از این بیماری ها و عوارض آن اطلاع کامل دارند.اما با وجود این اطلاعات، برخی نه تنها خودشان نمی توانند در برابر مصرف آنها مقاومت کنند بلکه دیگران را هم تشویق به خوردن می کنند و معتقدند بعد از تعطیلات، فرصت برای رژیم گرفتن هست و از همه بدتر این که فرهنگ جامعه به گونه ای است که اغلب ما فکر می کنیم چنانچه به مهمان بیشتر تعارف کنیم یعنی احترام بیشتری به او گذاشته ایم؛ گاهی آنقدر به مهمان اصرار به خوردن می کنیم که وی به مرز انفجار می رسد.چنین فرهنگی نه تنها نشان دهنده احترام و توجه به مهمان نیست، بلکه گاهی می تواند باعث دردسر و زحمت او نیز بشود. باید گفت همه این باورهای غلط نتیجه ای جز سوءتغذیه، چاقی و بیماری ندارد.

 ● آجیل، منبع غنی از ویتامین و املاح

آجیل، شیرینی، میوه های خشک، انواع شکلات و آبنبات از تنقلاتی است که بیشتر خانواده ها برای این ایام تهیه می کنند.این تنقلات جزو مواد غذایی پرکالری و پرانرژی محسوب می شوند که البته بین آنها، مغزها و میوه های خشک از ارزش غذایی بالایی برخوردارند اما شیرینی، شکلات و انواع دسرهایی که در این ایام تهیه و مصرف می شود ارزش غذایی پایینی دارند.همان طور که اشاره شد، مغزها انرژی بالایی دارند؛ به طوری که مصرف ۱۰۰ گرم آجیل شیرینی حدود ۶۰۰ـ۵۰۰کیلو کالری انرژی به بدن می رساند، اما با این تفاوت که شیرینی ها از نظر ریزمغذی ها کاملا فقیر هستند.مغز ها منبع بسیار قوی از ویتامین هایی چون A، E، آهن، منیزیم و منبع بسیار خوبی از املاحی مانند فسفر، منگنز، کلسیم و سلنیوم هستند.از طرفی، مغزها غنی از ترکیباتی چون امگا ۶ و امگا ۳ هستند؛ در حالی که این ریزمغذی ها پرفایده در شیرینی ها وجود ندارد.

پس بهتر است به جای مصرف شیرینی و شکلات که سرشار از اسید چرب ترانس (نوعی چربی است که در فرآیند تبدیل کردن روغن مایع به جامد تولید می شود )است و زمینه ساز افزایش کلسترول بد در خون و کاهنده کلسترول خوب است، از مغزها و میوه ها که سرشار از ویتامین ها و املاحی مانند ویتامین C، پتاسیم و ترکیبات پلی فنول ها که آنتی اکسیدان بوده و از بدن در برابر بیماری ها محافظت می کند، استفاده کنید.

 ● مفید بودن، دلیل بر افراط در مصرف نیست

وقتی از مفید بودن یک ماده غذایی صحبت می شود برخی به اشتباه فکر می کنند مجازند هر مقدار که می خواهند از آن ماده غذایی استفاده کنند؛ در حالی که افراط در مصرف مواد غذایی مفید نیز می تواند به بروز بیماری منجر شود.این موضوع درباره مغزها و میوه های خشک نیز صادق است یعنی مصرف بی رویه و بیش از نیاز بدن در همه افراد بخصوص در بیمارانی مانند دیابتی ها و افرادی که مبتلا به پرفشاری و چربی خون هستند، می تواند عواقب ناخوشایندی داشته باشد.

 سه اصل مهم تغذیه تعادل، تناسب و تنوع است یعنی کسی که تنها یک یا چند گروه محدود و خاص از مواد غذایی را مصرف کند و از بقیه گروه های غذایی غفلت کند، مطمئنا از خیلی از مواد ضروری و لازم برای بدن محروم شده و همین می تواند سلامت وی را به خطر بیندازد بنابراین با توجه به این سه اصل مهم نباید در ایام نوروز از گروه های دیگر غذایی غفلت کرد و تنها به دلیل بالا بودن ارزش غذایی آجیل ها یا میوه ها از گروه های دیگر مانند لبنیات یا سبزی ها غفلت کرد و این موضوع بخصوص در مورد کودکان که در حال رشد هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است.اما شاید این سوال برای شما مطرح شود پس چرا برخی محققان تغذیه بر این باورند که با خوردن آجیل می توان وزن کم کرد و آیا اساسا چنین ادعایی درست است در جواب این افراد باید گفت بله چنین گفته ای صحیح است، اما باید اصول آن رعایت شود.آجیل را باید قبل از وعده غذایی مصرف کرد تا مقداری از اشتهای کاذب فرد کم شود و البته مقدار آن نیز نباید بیشتر از یک مشت باشد.کسانی که عادت دارند بعد از وعده غذایی آجیل مصرف کنند، با این کار نه تنها وزن کم نمی کنند، بلکه دچار اضافه وزن و چاقی هم خواهند شد. پزشکان این روش را به کسانی که وزن پایینی دارند و می خواهند چاق شوند توصیه می کنند.

 ● مصرف آجیل، ضامن سلامتی

مصرف آجیل می تواند از بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های قلبی و عروقی پیشگیری کند. مغز ها با افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد خون می تواند ریسک بیمارهای قلبی را ۲۰ تا ۵۰ درصد کاهش دهد و این در صورتی محقق می شود که مصرف مغزها در بلند مدت جزو الگوی غذایی فرد باشد و با خوردن مثلا یک یا چند وعده نمی توان چنین انتظاری داشت.مطالعات نشان می دهد مصرف منظم و به میزان کافی مغزهای تازه، ریسک ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت و سرطان ها بویژه سرطان پروستات، سینه و ریه را به طرز چشمگیری کاهش می دهد.جالب است بدانید مصرف مغزها در بیماران مبتلا به پرفشاری خون می تواند فشار خون را کاهش دهد؛ به شرطی که مغزها شور نباشد و به شکل تازه و خام مصرف شود.

 ● حساسیت از نوع آنافیلاکسیک

 آلرژی یا حساسیت به مغزها بویژه در کودکان چنانچه مورد غفلت واقع شود می تواند دردسرآفرین شود.

گاهی برخی کودکان نسبت به بعضی خوراکی ها از جمله مغزهایی مانند بادام زمینی چنان آلرژی دارند که حتی می تواند باعث شوک آنافیلاکسیک شود بنابراین خانواده ها باید در این ایام بویژه در مورد کودکان توجه خاصی داشته باشند، زیرا حساسیت های شدید می تواند باعث درگیر شدن سیستم تنفسی آنها شده و حتی به مرگ کودک منجر شود بنابراین بروز علائمی مانند خارش و التهاب پوست دست، صورت و لب ها، حالت تهوع و درد در ناحیه شکم و اسپاسم های گوارشی و نهایتا درگیری سیستم تنفسی می تواند هشداری جدی برای خانواده ها باشد.در چنین شرایطی لازم است هرچه سریع تر به مرکز درمانی مراجعه شود، ولی درصورتی که به مراکز درمانی دسترسی ندارید، می توانید از یک آنتی هیستامین استفاده کنید و در اولین فرصت به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنید.

از دیگر موضوعات مورد توجه والدین، مصرف آجیل در کودکانی است که هنوز توانمندی و قدرت مصرف درست آنها را ندارند.حتما شما هم بارها شاهد این صحنه بوده اید که گاهی یک تخمه کوچک راه تنفسی کودک را مسدود کرده و باعث نگرانی خانواده ها و گاهی بروز فاجعه ای برای کودک شده بنابراین بهتر است به کودکان آموزش های لازم داده شود و هنگام مصرف آجیل والدین نظارت لازم را داشته باشند.

توصیه می شود آجیل را به قطعات کوچک درآورید و آن را با پوست در اختیار کودکان قرار ندهید و چنانچه کودک شما دچار حادثه شد، در وهله اول باید خونسردی تان را حفظ کنید، سپس وی را به پشت خوابانده و به قسمت نرم شکم درست زیر دنده ها در دو طرف همزمان فشار کمی وارد کنید و سپس جسم خارجی را از گلوی کودک خارج کنید، اما اگر موفق به انجام آن نشدید، لازم است هر چه سریع تر کودک را به مراکز درمانی یا امدادی منتقل کنید.

 ● افلاتوکسین تهدیدی جدی برای کبد

 مغزهای کهنه به سم افلاتوکسین آلوده هستند. این سم می تواند سیستم ایمنی بدن و بخصوص کبد را دچار آسیب های جدی کند.همان طور که می دانید، بعد از قلب، کبد از حساس ترین اندام داخلی بدن محسوب می شود و فردی که طولانی مدت با خوردن این آجیل های آلوده، سم افلاتوکسین را به مرور وارد بدنش کرده است، علاوه بر ناراحتی های گوارشی، حتما به بیماری های شدید کبدی نیز دچار خواهد شد.

 آجیل خوب چه ویژگی هایی دارد؟

بسیاری از افراد سودجو با نزدیک شدن به ایام نوروز، فرصت را غنیمت شمرده و درصدد فروش مغزهای ناسالم و به اصطلاح مانده و کهنه بر می آیند.آنها از ترفندهای بسیاری برای فروش این آجیل ها استفاده می کنند، از جمله این که آنها را در بسته بندی های شکیلی قرار می دهند و روی آن را از آجیل سالم و تازه پر می کنند یا این که آجیل کهنه را بو داده و با رنگ های غذایی مثل زردچوبه یا رنگ های غیرمجاز و خطرناک یا طعم دهندهایی مثل فلفل که کهنگی آن را پوشش می دهند، آنها را رنگ و لعاب می دهند و در واقع آنها را فرآوری کرده تا کهنه بودن آن مشخص نشود بنابراین بهتر است آجیل را به شکل بسته بندی از فروشگاه ها یا مراکز معتبر تهیه کنید و از خرید آجیل فله ای بپرهیزید. همچنین نوع خام آن را انتخاب کنید.آجیل خام، هم ارزش غذایی بالاتری دارد و هم براحتی می توان به سالم بودن آن پی برد، زیرا نگهداری آجیل خام، خیلی سخت است بنابراین تنها با چشیدن آجیل خام در صورتی که مزه ماندگی و کهنگی ندهد، می توانید به سالم و تازه بودن آن اطمینان کنید.

 از مصرف مغز گردوهای سیاه شده که عمدتا به دلیل رشد کپک ها و قارچ ها بوده و بر اثر رشد این عوامل، سموم خطرناکی مانند توکسین ها در آن ایجاد می شود، جدا خودداری کنید.مغزها هرکدام ویژگی خاصی دارند که با دقت به این خصوصیات براحتی می توان به سالم و تازه بودن آن پی برد، به طور مثال پسته سالم را با توجه به ویژگی های ظاهری اش می توان تشخیص داد. رنگ از مشخصه هایی است که تازگی مغز را نشان میدهد.رنگ پسته تازه، بنفش مایل به سبز است و اگر تیره یا سفید باشد، نشان از کهنگی آن دارد و لایه داخلی پسته هم باید سبز کمرنگ باشد نه زرد یا سبز تیره.چنانچه دهانه پوسته بیرونی و سخت پسته باز است باید هنگام فشار دادن دهانه، سفت و سخت باشد، اگر دهانه پسته با فشار دادن بسته شود، ممکن است خندان بودن پسته به دلیل خیساندن در آب و خشک کردن مجدد آن باشد و به طور طبیعی این نوع پسته خندان نیست.

 دکتر کورش جعفریان
متخصص تغذیه و رژیم های غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

از سیب زمینی همیشه به عنوان یک غذای چاق کننده یاد شده است، اما تحقیقات جدید نشان می دهند که مصرف روزانه این ماده غذایی می تواند در کاهش فشارخون موثر باشد، بدون اینکه وزن را افزایش دهد.

این تحقیق در دانشگاه پنسیلوانیا و بر روی ۱۸ فرد مبتلا به فشارخون بالا که از اضافه وزن و چاقی نیز رنج می بردند انجام شد و نتایج آن در کنگره شیمی امریکا ارایه گردید. فشارخون سیستولیک (ماکزیمم) و دیاستولیک (مینیمم) این افراد به طور منظم مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از مصرف سیب زمینی، میانگین فشارخون دیاستولیک ۴.۳ درصد و فشار سیستولیک ۳.۵ درصد کاهش یافت، در حالی که هیچ گونه افزایشی در وزن افراد این گروه مشاهده نشد.

سیب زمینی بیشتر از سایر سبزیجات از رژیم غذایی افراد دارای اضافه وزن و چاق حذف می شود، زیرا این باور در میان مردم ایجاد شده است که به دلیل کربوهیدرات بالای سیب زمینی باید در مصرف این ماده غذایی احتیاط نمود، در حالی که اگر سیب زمینی سرخ نشود و بدون کره، مارگارین، خامه و سس مایونز مصرف شود، تنها ۱۱۰ کالری انرژی در ازای هر سیب زمینی به بدن می رسد، اما در مقابل بسیاری از مواد مغذی از جمله ویتامین ها و ترکیبات شیمیایی مفید تامین می گردد.

برای انجام این تحقیق نیز از سیب زمینی پخته شده در فرو بدون روغن استفاده شد. نکته مهم در این مطالعه این بود که در سیب زمینی سرخ شده و چیپس به دلیل این که با حرارت بالا و روغن زیاد آماده می شوند، بسیاری از ترکیبات مفید تخریب شده و تنها نشاسته، چربی و برخی از مواد معدنی باقی می مانند. استفاده از روش بخارپز و همچنین فر بهترین روش طبخ سیب زمینی بوده و مواد مغذی آن را حفظ می نماید.